Bu yıl 101. Yaşına girecek Almanya’nın efsanevi lideri Willy Brant’ın doğduğu yer olan Lübeck kentine doğru bir yolculuk yaptık. Brandt’ın doğduğu evden, çocukluğun geçtiği sokaklara, dünya halklarına karşı yaptığı konuşmalara kadar birçok anısına ortak olduk.
Cem MİRZANLI/LÜBECK
Foto: Cem Mirzanli – Willy Brandt Museum
Almanya’nın efsanevi lideri Willy Brandt, 7 Aralık 1970’de Varşova’da Yahudi Soykırım anıtı önünde diz çöktüğünde bütün tabuları yıkarak “Unter der Last der jüngsten Geschichte tat ich, was Menschen tun, wenn die Worte versagen. So gedachte ich Millionen Ermordeter.” “Yakın tarihin ağır yükü altında, kelimeler yetersiz kaldığında insanların yaptığını yaptım böylece milyonlarca öldürülmüş insanı andım” diye söylemişti. Dünya tarihine geçen bu resim hala birçok kişinin belleğindedir.
DOĞDUĞU EVDEYİM
18 Aralık 1913 Lübeck doğumlu Willy Brandt bu yıl 101. yaşına giriyor. Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin(SPD) efsanevi lideri Willy Brandt’ın Lübeck’de izini sürdüm.
Schleswig-Holstein eyaletine bağlı küçük liman kenti olan Lübeck’e adımızı atar atmaz rüzgar sizi uçurabiliyor. Lübeck Merkez Tren İstasyonundan 10 dakikalık yürüme mesafesinde olan Meierstraße 16 numaralı Willy Brandt’ın evine doğru yol alıyorum. Almanya siyasi tarihinde tabuları yıkan Willy Brandt’ın üç katlı kırmızıya boyanmış doğduğu evin önündeyim. Evin duvarında Willy Brandt’ın kısa öz geçmişinin yazıldığı levha duruyor. Kapıdan içeri girip birinci katın zilini çalıyorum. 20 yaşlarında kapıyı açan bir genç, Willy Brandt’ın müzesinin burada olmadığını söyleyip kapıyı yüzüme kapatıyor. Oysa 20. yy damga vurmuş, Almanya siyasi tarihinin en önemli insanlarından biri olan Willy Brandt’ın doğduğu ev müze olabilirdi diye içimden geçiyorum. Biraz hayal kırıklığıyla oradan ayrılıp Lübeck’in merkezinde bulunan Willy Brandt Evi ve Müzesine gidiyorum.
YAŞAYAN WİLLY BRANDT MÜZESİ
Müze yetkilerine neden Willy Brandt’ın doğduğu ev müze yapılmadığı diye sorduğumuzda kaçamak yanıtlar alıyorum. Her şeye rağmen Willy Brandt’ın Evi ve Müzesi görülmeye değer. Almanya yakın tarihinden, Willy Brandt’ın kişisel eşyalarına, konuşmalarına kadar her şeyi burada bulmak mümkün. Willy Brandt’ın çalışma masasında oturup Lübeck’de geçen çocukluk resimlerine göz gezdiriyorum.
Kuşkusuz müzenin en önemli dokusu Willy Brandt’ın Polonya’nın başkenti Varşova’daki Yahudi Soykırım anıtının önünde diz çöktüğü sahnenin bir benzerinin yer aldığı sütun.
DİZLERİMİN BAĞI ÇÖZÜLDÜ
Willy Brandt, 1989 yılında kaleme aldığı “Hatıralarım” kitabında o geceyi ve ertesi günü şöyle anlatıyor; “Hala bana o hareketimi soruyorlar; Bunu daha önce planladın mı? Kesinlikle hayır. Etrafımda duran gazeteci ve foto muhabirleri kadar yakın arkadaşlarım da şaşırmıştı. O davranışımı planlamadım, fakat Wilanow Sarayı’nda geçirdiğim gece gettodaki anıtın önemini düşündüm. Alman tarihi ve milyonlarca kurban için söyleyecek söz bulmakta zorlanmış, dizimin bağları çözülmüştü.”
O BİZE DOĞRU SÖYLEMEYİ VE ÖZÜR DİLEMEYİ ÖĞRETTİ
Müzeyi gezen Almanlara Willy Brandt’ın sizin için ne ifade ettiğini soruyorum. Dünya lideri, özgürlükçü, barışçıl gibi benzer yanıtlar veriyorlar, ama içlerinden birini söylediği “O bize doğru söyleyemiyi ve özür dilemeyi öğretti” lafı belki de Willy Brandt’ı özetliyor.
Dünya siyasi tarihinde siyasetçilere özür dileme kültür getiren, ülkelerin geçmişleriyle yüzleşmelerinin önünü açan ve inandığı şeyler için dünya barışına büyük katkı sağlayan bir lider olarak Willy Brandt, hala yaşamaya ediyor.
İyi ki doğdun Willy Brandt…
WİLLY BRANDT’IN BENZERSİZ YAŞAM ÖYKÜSÜ
Çoğu insana Herbert Ernst Karl Frahm adı bir şey ifade etmeyebilir oysa bu isim Alman Sosyal Demokrat Partisi’nin(SPD) efsanevi lideri Willy Brandt’ın gerçek ismidir. Henüz genç bir sosyal demokrat iken Alman gizli servisi Gestapo ile başı belaya girer ve Almanya’yı terk etme zorunda kalır. İşte Willy Brandt, takma adını bu olaydan sonra alır. Brandt, 18 Aralık 1913 yılında tezgahtar bir annenin evlilik dışı çoğu olarak dünyaya geldi. Annesinin etkisiyle küçük yaşta sosyalist fikirlerle tanıştı ve daha 14 yaşındayken partinin yerel yayın organı Lübecker Volksbote’de yazmaya başladı. 16 yaşına geldiğinde SPD’nin gençlik örgütü Sosyalist İsçi Gençlik’e(SAJ) bir sene sonrada partiye üye oldu. 1931’de SPD’den ayrılanların kurduğu Sosyalist İşçi Partisi(SAP) katılan Brandt, Mart 1933’de SAP’ın Dresden’de düzenlediği bir kongreye katıldığı için hakkında tutuklama kararı çıktı. Artık Almanya’da kalması mümkün olamayacağı için ilk olarak Norveç’e kaçtı. Norveç’de bir yandan İşçi Partisi içinde çalışan Brant, İkinci Dünya savaşı başlayıp Hitler orduları Norveçi işgal edince İsveç’e sığınmak zorunda kaldı.
Brandt, savaşın bitmesinin ardından Norveç İşçi Partisi gözlemcisi olarak Almanya’ya tekrar döndü. İskandinav coğrafyasındaki sosyalist, sosyal demokrat düşünce akımından ve uygulamalarında oldukça etkilendi. Almanya’da tekrardan siyaset yapmak için 1947 yılında vatandaşlığa geçen Brandt, tekrardan SPD’ye üye oldu. SPD hızla yükselmeye başlayan Brandt ilk olarak 1958 yılında Berlin örgüt başkanlığına seçildi. 1961 yılı genel seçimlerinde SPD’nin Başbakan adayı olan Brandt, partisinin oyunu yüzde 31’den yüzde 36 çıkarmasına rağmen seçilemedi. 1964 yılında SPD parti başkanlığına seçildi.
Hristiyan Demokratlarla 1966 yılında kurulan büyük koalisyonda Başbakan yardımıcısı ve Dışişleri Bakanlığı görevini yürüttü. Bu dönemde Amerikandan bağımsız bir Avrupa politikası izlenmesini savundu ve bugünün Avrupa Birliğinin temellerini attı.
1968 seçimlerinde SPD ve Hür Demokratlar(FDP) arasında kurulan koalisyonla Başbakan oldu. Bu dönemde kadar yapılmayan Doğu Almanya (DDR) hükümetiyle temasa geçti. Sosyet Rusya ile saldırmazlık anlaşmasıını imzaladı. 1971 yılında Başbakan olarak Polonya ziyaretinde Yahudi Soykırım anıtı önünde diz çökmesi ve özür dilemesi dünya tarihine geçti. Aynı yıl barışa olan katkılarından dolayı kendisine Nobel Barış Ödülü verildi.
Dünya liderliğe doğru giderken 1974 yılında özel danışmasının DDR ajanı olduğunun ortaya çıkmasından dolayı Başbakanlıktan istifa etti. 1976 yılında Sosyalist Enternasyonel başkanlığına seçildi. Alman siyasetinde SPD’nin onursal başkanı olarak devam etsede yavaş yavaş aktif siyasetten çekildi. Brant, 8 Ekim 1992 tarihinde, tedavi gördüğü kolon kanseri sebebiyle evinde hayatını kaybetti. Brandt’ın mezarı Berlin’de Zehlendorf’da bulunmaktadır.
